egujaratitimes

સૌરાષ્ટ્રનાં પાંચ વિખ્યાત રત્નો પૈકીનું એક ''કાઠિયાવાડી અશ્વ''

By ENN,
સૌરાષ્ટ્ર,
સૌરાષ્ટ્રનાં પાંચ વિખ્યાત રત્નો પૈકીનું એક એટલે કાઠિયાવાડી અશ્વ આજે નેનોના જમાનામાં કદાચ અશ્વનું કે મિસાઈલના જમાનામાં અશ્વદળનું મહત્વ ન સમજી શકાય, પરંતું એક સમયે અશ્વ પરિવહન યુદ્ધ અને પ્રતિષ્ઠાનું સૌથી અગત્યમનું માધ્યમ હતું. પોતાના માનીતા અશ્વ માટે રાજપાટ અને જીવનને દાવ પર મુકાયાનાં ઉદાહરણોનો પણ ઈતિહાસ સાક્ષી છે.

કહેવાય છે કે, બધા જ પ્રાણીઓમાં માત્ર ઘોડો જ પૂર્ણ નર છે. કારણ કે, માત્ર તેને જ સ્ત્રીચિહન એટલે કે સ્તન હોતાં નથી. સામાન્ય રીતે ઘોડી ગર્ભાધાનથી 11 મહિને અથવા તો 345 દિવસે એક બચ્ચાને જન્મ આપે છે. ઘોડાની આયુમર્યાદા સામાન્યતઃ 27થી 30 વર્ષની ગણાય છે. ઘોડાના અનેક પ્રકારો છે. જેમાં જે તે દેશ પ્રદેશમાં ઉત્પતિ મુજબ ઓળખાય છે. જેમ કે સિંધી, કાઠિયાવાડી, અરબી, કાબુલી, દક્ષિણી, પહાડી, પેટુ, મારવાડી, કચ્છી, માળવી, ઓસ્ટ્રેલિયન વગેરે આ ઉપરાંત ઘોડાની સંખ્યાબંધ જાત છે. ફૂલ માળિયો, માણેક, ઓરિયો, તાજણિયો, કેસરી, રેડિયો, માલિયો, બાદલિયો, ચવરઢાળ, જખાદિયો, હરણિયો, મારૂચો, ડોલર, રેશમિયો, લખમિયો, વાગળિયો, બેગળિયો, ચટપંખો, નાગફણો, બહેરિયો, સારટિયો, રીમિયો, બાજળિયો, ચિંતામણી, અગરિયો, પરવાળિયો, મોરધજ, પારખમણિ, પરૈયો, પોપટ, છલબલ, તોખારિયો, સાંકળિયો, કાબર, કાગડિયો, ઘૂમડી, કાલડી, પંખાળિયો, હસળિયો, મણિયો, આખડિયો, રામપહા, કાળીભાર, પૂતળિયો, તેજો, ખંખારિયો, સળિયો, દાવલિયો, કોહાલ, રૂપાળિયો, હરડિયો, માકડો, છપરિયો, ચોટીલો, હીરાળો, માછલિયો વગેરે....

Equas caballus જેવું વૈજ્ઞાનિક નામ ધરાવતા ઘોડાની ઊંચાઈ પ્રમાણે સાત પ્રકારમાં વહેંચણી થાય છે. સાઠ આંગળ ઊંચો, સાધુ, ચોરઠ આંગળ, શ્રીવત્સ, અડછઠ આંગળ અહિલાદ, બોતેર આંગળ મનોહારી, છોતર આંગળ વિજય, એંશી આંગળ વૈભવ અને ચૌરાસી આંગળ ઊંચો ઘોડો શાંત કહેવાય છે.
ભૂતકાળમાં યુદ્ધભૂમિ પર અશ્વદળોએ ઉચ્ચ કાર્યક્ષમતા અને યુદ્ધ કુશળતાનો પરિચય આપ્યો છે. અનેક યુદ્ધોની જીત તેના અશ્વદળોને આભારી રહી છે. જ્યારે સંગઠિત યુદ્ધ કળાનો વિકાસ થયો ત્યારથી જ અશ્વદળની શરૂાત થયા ના પુરાવા મળ્યા છે.

સૌરાષ્ટ્રમાં જાતવાન ઘોડીની 36 જાતો ગણાય છે જે નીચે મુજબ છે
1. પીરાણી 2. તાજણી 3. ઢેલ 4. હેમણ 5. માણકી 6. પટી 7. નોરાણી 8. હીરાળી 9. મૂંગી 10. ફૂલમાળ 11. બોદલી 12. માછલી 13. રેડી 14. શિંગાળી 15. છોગારી 16. બેરી 17. છપર 18. બાંગળી 19. શૈલ્ય 20. આંગી 21. ચમરઢાળ 22. ભૂતડી 23. દાવલી 24. રેશમ 25. કેસર 26. મુગટ 27. લખી 28. વાંદરી 29. લાલ 30. અટારી 31. લાશ 32. મૂલ્ય 33. જબાદ 34. મની 35. રીમી 36. હરણી